​آزمایشگاه نانو فیزیک

مسئول آزمایشگاه : جناب آقای دکتر عباس آذریان​

معرفی:

آزمایشگاه پژوهشی نانو فیزیک در سال 1389 با هدف پرورش نیروی انسانی مورد نیاز در حوزه نانو تاسیس گردید. عمده فعالیت این آزمایشگاه در حوزه ساخت نانوذرات و به خصوص نانوذرات فلزی جهت کاربرد در زمینه سنسورهای اپتیکی، متمرکز است. در این راستا تاکنون تجهیزات مورد نیاز برای آزمایش های زیر فراهم گردیده است:​

 1) ساخت نانوذرات فلزی به روش تخلیه الکتریکی در محیط مایع:

اهمیت مواد نانوساختاری این است که در این مقیاس، مواد خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوت از توده ماده از خود نشان می دهند. علاوه بر تفاوت خواص با توده، در این حوزه ویژگی های ماده به اندازه و شکل آن ها ارتباط پیدا می کند. با توجه به این موضوع با استفاده از تغییراتی در شکل و انداره ساختارها می توان به موادی با خواص جدید دست یافت. ساخت مواد با خواص جدید می تواند علاوه بر استفاده از آنها در فناوری های موجود و بهبود کیفیت در تولیدات کنونی، زمینه تکوین فناوری های نوین بر پایه مواد نانوساختاری را فراهم نماید.امروزه روشهای گوناگونی برای تولید نانو ذرات پیشنهاد می گردد که هر یک دارای نقاط قوت و ضعف هستند. اما در میان این روشها، روشهایی که دارای قیمت کمتر و سادگی بیشتر باشند به دلیل دارا بودن شرایط تبدیل شدن به روش های اقتصادی تولید نانوذرات از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. یکی از روش های ساخت نانوذرات استفاده از تخلیه الکتریکی در خلاء، گاز فعال و یا مایع است که در این صورت می توان نانوذرات پایدار با خلوص زیاد تهیه کرد. استفاده از فاز مایع به خصوص به دلیل عدم نیاز به تجهیزات لازم برای جمع آوری نانوذرات از اهمیت بیشتری برخودار است.این آزمایش با هدف ساخت نانوذرات فلزی و یا اکسید فلزی در بستر مایع به روش تخلیه الکتریکی جریان مستقیم و بررسی تاثیر پارامترهای ساخت بر فرایند های مهم کندوگداز و تشکیل نانوذرات طراحی شده است. در این روش نانوذرات هر فلزی را در  مایعاتی مانند آب، اتانول و استن و با تغییر جریان تخلیه الکتریکی می توان تولید کرد.

 قابلیت ها:​

 1- تولید نانوذرات با متوسط اندازه بین 5 تا 150  نانومتر در هر فاز مایع. 
2- ساخت نانوذرات اکسیدی و نانوذرات با ساختار دوگانه هسته/پوسته
3- ساخت نانوذرات معلق در آب  (به خصوص طلا) با خلوص بسیار بالا، جهت کاربردهای پزشکی

 مبانی فیزیکی:

در شکل (1) نمای شماتیکی از چیدمان آزمایش نشان داده شده است.
 
 
                                                                                                           شکل(1)​
 
 
بطور کلی دستگاه از چندین قسمت تشکیل شده است که شامل 1- اند 2- کاتد 3- منبع جریان DC و 4- محلول است.
آند و کاتد از جنس فلزی هستند که می خواهیم نانوذرات آنها را تهیه کنیم. به علاوه فاصله میان اند و کاتد باید به گونه ای طراحی گردد که قابل تغییر باشد. با اعمال ولتاژ  و کاهش فاصله میدان الکتریکی به حدی افزایش می یابد که می تواند جریان الکتریکی را از مایع میان آند و کاتد عبور دهد. این فاصله به جنس مایع، ولتاژ اعمالی و انحنای نوک اند و کاتد وابسته است. به دلیل خورده شدن اند در حین اعمال ولتاژ (قوس الکتریکی) دو راهکار وجود دارد  1- کاهش فاصله میان اند و کاتد  2- اعمال ولتاژ بزرگتر تا قوس الکتریکی پایدار بماند. در این دستگاه منبع تغذیه به گونه ای طراحی گردیده است که با اعمال ولتاژ بزرگتر، جریان الکتریکی را ثابت نگه می دارد که منجر به پایداری قوس الکتریکی و پلاسمای تشکیل شده می گردد.
 
 
                                                                                                                                                                                                            
                                                                                                      شکل (2) نمایی از دستگاه
 

                                                                                               شکل (3) تصویر نانوذرات نقره بعد از 50 ثانیه



​ 2) ساخت نانوذرات فلزی به کمک امواج اولتراسوند:
 
یکی از روش‌های مؤثر که در سال‌های اخیر برای سنتز مواد نانوساختار مورد توجه قرار گرفته است، سونوشیمی (Sonochemistry) یا استفاده از امواج فراصوت (Ultrasound) برای انجام واکنش‌های شیمیایی است. 

 قابلیت ها:​
1- تولید نانوذرات با متوسط اندازه بین10 تا 100  نانومتر در هر فاز مایع. 
2- همگن سازی کامپوزیت ها 
 
                                                                                      
 
                                                                                              شکل (4) دستگاه التراسونیک به همراه پروب
 
 مبانی فیزیکی:
 
اساس به وجود آمدن این تکنیک بر پایه فرایندی به نام حفره‌زایی (Cavitation) است که موجب ایجاد دما و فشار موضعی خیلی زیاد (فشاری معادل ۲۰۰ بار و دمای موضعی حدود ۴۵۰۰ درجه سانتیگراد) در محیط واکنش می‎شود. این فرایند شامل ایجاد، رشد تدریجی و در نهایت انفجار یک سری حباب‎ها در اثر اعمال امواج فراصوت به محلول است که موجب تولید موج ضربه‌ای (Shock-wave) می‌شود. انرژی ناشی از این موج ضربه‎ای برای شکستن پیوندهای کووالانسی، همگن‌سازی (Homogenization)، انجام برخی واکنش‎های شیمیایی مخصوصاً سنتز نانوذرات، سنتز مواد آلی و... استفاده می‌شود.​
 
​ 3) ساخت نانوذرات به روش شیمیایی تر:
 
یکی از روش‌های مناسب و پرکاربرد برای ساخت نانوذرات با پراکندگی مناسب، روش احیای شیمیایی است. در این روش استفاده از یک فعال کننده سطحی ضروری است. به همین دلیل عموما  از پلی وینیل پیرولیدون (pvp) به عنوان پراکنده کننده استفاده می شود تا مانع رشد و تجمع نانوذارت شویم. به عنوان مثال می توان برای ساخت نانوذرات نقره از نیترات نقره به عنوان حامل نقره، هیدرازین به عنوان کاهش دهنده و پلی وینیل پیرولیدون به عنوان فعال کننده سطحی و محافظت کننده استفاده کرد. سپس با کنترل وتغییر پارامترها، روند واکنش احیا را بهینه  نمود. بدین روش نانوذرات کوچک (با قطر کمتر از 100 نانومتر)، با توزیع اندازه نسبتاً باریک و خلوص بالا تهیه می شود. در شکل های زیر تصاویر نمونه های ساخته شده آورده شده است.
 
                                                                                    شکل (5)  تصویر SEM نانوذرات سنتز شده به روش شیمیایی تر 
 
 
                                                                                                     شکل (6) تصویر TEM نمونه ها ​
​​
 


تاریخ آخرین به روز رسانی: 1402/09/20